EFRI ÁRIN

Í bók Jóns Thoroddsen, Pilti og stúlku segir frá ásteytingarsteini hreppstjóranna á Indriðahóli og í Sigríðartungu. Þetta var gömul og slitin kona sem enginn vissi hvar átti til sveitar. Fluttu þeir hana á milli sín í köldu veðri á jólaföstu og á hlaðinu í Sigríðartungu mælti hún sín síðustu orð í þessum heimi. „Flytjið þið mig nú hvert, sem þið viljið, skepnurnar mínar, sagði kerling; en guð fyrirgefi kónginum, nú situr hann og drekkur kaffi og brennivín og veit ekki hvað hér gjörist." Þegar bókin var skrifuð um 1850 gat  þetta vel verið raunsönn lýsing á aðstæðum aldraðra og sjúkra. Síðan hefur mikið vatn runnið til sjávar.  

Þeir sem nú eru komnir á efri ár eru fólkið sem lagði grunn að þeim lífsgæðum sem við njótum í dag. Þetta er ekki einsleitur hópur og meðan heilsan endist eru aðstæður, þarfir, vilji og geta jafn mismunandi og hjá okkur sem yngri erum. Til þessa ber að taka tillit t.d. á vinnumarkaði, þannig að þeir sem það kjósa og geta fái að nýta krafta sína óháð aldri. Það er svo jafnsjálfsagt að þeir sem vilja eða þurfa að draga sig út af vinnumarkaðnum þegar eftirlaunaaldri er náð geti það með reisn. 

Það var einhverju sinni sagt að allir vildu verða gamlir en enginn vildi vera það. Ég er ekki viss um að þetta eigi að öllu leyti við í dag. Aldraðir hafa í æ ríkari mæli haslað sér völl í umræðum og stefnumörkun um eigin málefni og öflug félög þeirra um allt land eru þar mikilvæg. Segja má að starfsemi þessara félaga sé tvíþætt, annarsvegar barátta fyrir þeim hagsmunamálum sem sameiginleg eru og hinsvegar fjölbreytt félagsstarf sem gefur kost á að skynja, skapa og njóta daganna. 

Það liggur í hlutarins eðli að með hækkandi aldri breytast aðstæður og þörf fyrir þjónustu eykst. Þá er mikilvægt að framboð þjónustunnar sé í samræmi við þarfir og að hinn aldraði eigi kosta völ. Í því sambandi er nauðsynlegt að skipulag heimaþjónustu og hjúkrunar sé með þeim hætti að  það tryggi öryggi og mæti þörfum. Þetta þýðir að veita þarf þjónustuna alla daga vikunnar og á þeim tíma sólarhringsins sem þörf krefur. Samhæfing þeirra aðila sem standa að þjónustu við aldraða er hér lykilþáttur. 

Valkostir í búsetu þurfa að vera fjölbreyttir og standa til boða í heimabyggð. Margir vilja minnka við sig húnæði og þjónustuíbúðir eru þá einn álitlegur kostur. Tryggja þarf aðgang að endurhæfingu og hvíldarinnlögnum. Gott aðgengi að þessum þáttum gerir hinum aldraða kleift að búa sjálfstætt lengur en ella.  Hjúkrunarheimili eiga að vera skipulögð með það í huga að þau eru heimili einstaklinga sem þurfa á mikilli þjónustu að halda. Virðing og umhyggja eru mikilvægir þættir í öllum mannlegum samskiptum, það á ekki síst við hér.  

Þjónusta við aldraða er í eðli sínu nærþjónusta og verkaskipting ríkis og sveitarfélaga í þeim málaflokki þarfnast endurskoðunar. Jafnframt er sjálfsagt að huga að mismunandi aðferðum við uppbyggingu og rekstur og velja það sem best nýtist þeim sem þjónustuna þurfa.

Grein birt í Morgunblaðinu 29.10.06

Skýr skilaboð

 

Skýr stefna stjórnmálamanna og flokka þarf að liggja fyrir þegar fólk gerir upp hug sinn varðandi það hvernig það vill sjá stjórnun landsins háttað. Þeir sem sækjast eftir umboði þjóðarinnar til að komast í aðstöðu til að móta strauma og stefnur samfélagsins gera það augljóslega á grundvelli sinnar stefnu og síns flokks. Meginþungi átaka og umræðna stjórnmálamann þarf því að hvíla á stefnumálum og því hvernig tekst til við að fylgja þeim eftir.

Frá stofnun Sjálfstæðisflokksins hefur hann haft grunngildi og vegvísa sem hann hefur byggt stefnu sína á. Frelsi og sjálfræði einstaklingsins er eitt þessara gilda og það á við í dag, eins og það átti við áður og mun eiga við í framtíð að hugmyndaauðgi og atorka einstaklinga er helsti drifkraftur framfara í samfélaginu.

Jafnréttishugsjón sem grundvallast á því að öllum landsmönnum sé tryggður réttur og sköpuð skilyrði til að þroska hæfileika sína og njóta þeirra er undirstaða í stefnu Sjálfstæðisflokksins.

Kjörorðið stétt með stétt vísar einnig til þess að margbreytileiki mannlífsins, þar sem hæfileikar okkar, áhugi og geta eru mismunandi og á ólíkum sviðum þarf ekki að vera og er ekki ávísun á andstæða hagsmuni, hvorki milli stétta né kynja.

Sjálfstæðisflokkurinn hefur allra flokka skýrast haft þá stefnu að ríkið sé til fyrir fólkið og ríkisvaldið sæki vald sitt til þess. Atvinnulífinu sé best borgið í höndum einstaklinga og samtaka þeirra nema í undantekningartilfellum.

Það er ávallt mikilvægt að halda þessum grundvallar gildum til haga og forðast að fara að ráðum skáldsins til ræðumanna.

„Þegar efnið

reynist rýrt

er ráð að tala

ekki skýrt“  

 

Það er spennandi að fylgjast með prófkjöri sjálfstæðismanna í Reykjavík og ánægjulegt að sjá þá sterku og málefnalegu umræðu sem almennt  hefur átt sér stað í undanfara prófkjörs.

Prófkjör Sjálfstæðismanna í Reykjavík fer vel af stað

MENNT ER MÁTTUR

Mannauðurinn er auðlind sem flestir eru sammála um að sjálfsagt sé að virkja og nýta. Hver og einn er best til þess fallinn að  virkja eigin auð, sjálfum sér og samfélaginu til hagsbóta. Í því sambandi er menntun í víðum skilningi þess orðs undirstaða. Við nemum bæði innan menntakerfisisns og með því að lifa lífinu og takast á við hin margbreytilegu viðfangsefni sem það færir okkur.

Á síðustu árum hafa þarfir og kröfur til menntakerfis okkar  breyst m.a. þannig að það þarf að mæta námsþörf einstaklinga frá bernsku og fram á efri ár. Eins þarf menntakerfið að vera í stakk búið til að mæta hinum ólíku þörfum og getu einstaklinganna. Í því sambandi er mikilvægt að þeir sem búa við einhverskonar hömlun fái, eins og aðrir,  innan menntastofnana aðstoð við og tækifæri til að sníða sér stakk eftir vexti. 

Það er í anda sjálfstæðisstefnunnar að öllum sé tryggður  réttur til menntunar og skilyrði sköpuð svo hver og einn hafi tækifæri til þroska og að nýta og njóta hæfileika sinna hvar sem þeir liggja. Útgjöld til menntamála sem hlutfall af þjóðarframleiðslu eru há á Íslandi miðað við önnur ríki OECD en við vitum þó að gera má betur m.a. m.t.t. námsferlisins og útkomu.

Ég tel sveigjanleika og fjölbreytni, bæði í innra starfi og rekstrarformi skóla á öllum stigum mikilvægan. Þannig náum við fram hugmyndaauðgi og fjölbreyttum lausnum. Aðgangur að góðri menntun sem tekur tillit til þarfa og áhugasviðs einstaklinganna er eitt besta veganestið sem við getum veitt fólki til að takast á við verkefni framtíðarinnar.

Í Suðurkjördæmi eru öflugir skólar á leik- grunn- og framhaldsstigi. Eðli máls samkvæmt er starfsemi þessara skóla í stöðugri þróun og sífellt er stefnt að enn betra starfi. Háskólanám þarf að efla og þar sýnast vænleg fyrstu skref að fara í samstarf við Háskóla sem fyrir eru í landinu og byggja á þeirri starfsemi og þekkingu sem fyrir er í kjördæminu.

Í vaxtarsamningi Suðurlands og Vestmannaeyja sem hið opinbera og einkaaðilar í héraði hafa gert með sér og undirritaður var á Hvolsvelli 13.10.2006 er lögð áhersla á að, þróa og styrkja vaxtargreinar svæðisins og efla svæðisbundna sérþekkingu. Þetta á að gera með því að leggja áherslu á uppbyggingu á þeim sviðum sem sterkust eru á svæðinu m.a. með því að efla menntun og rannsóknir. Leggja áherslu á að skapa aðstæður fyrir nýsköpun og markaðssetningu. Skapa aðstæður til að nýta nýjustu þekkingu á hverju sviði. Auka samvinnu aðila í rannsóknum og þekkingariðnaðarfyrirtækjum. Nýta mannauð og styrkja og auka starfsþjálfun og menntun.

Þessar áherslur skapa dýrmæt sóknarfæri á sviði menntamála sem áhugavert er að fá að taka þátt í að nýta.

                                                                             

     

Prófkjör

Nú er farið að skýrast hvernig sameiginlegum undirbúningi frambjóðenda í prófkjöri sjálfstæðismanna þann 11. nóvember n.k. verðu háttað. Gert er ráð fyrir að gefið verði út sameiginlegt blað þar sem frambjóðendum gefst kostur á að kynna sig. Sameiginlegir fundir verð haldnir í byrjun nóvember og er gert ráð fyrir að þeir verði fimm:  Á Höfn í Hornafirði, sameiginlegur fundur fyrir V-Skaftafelssýslu og Rangárvallasýslu, í Vestmannaeyjum, á Reykjanesi og í Árnessýslu. Fulltrúaráðin á hverjum stað munu sjá um fundina og verða þeir nánar auglýstir síðar.

                                                                                                        

Helstu reglur um það hverjir mega taka þátt í prófkjörinu eru þær að allir félagsbundnir sjálfstæðismenn í Suðurkjördæmi sem þar eru búsettir og náð hafa 16 ára aldri á prófkjörsdaginn mega kjósa.

Enn er stutt af sagt í undanfara prófkjörs, þetta hefur þó fram að þessu verið mér skemmtileg og gefandi reynsla. Ég hef hitt margt gott fólk og fengið tækifæri til að kynna mig og heyra hvað það er sem efst er á baugi á nokkrum stöðum. Það er þó langt því frá að enn hafi ég náð að koma á alla þá staði sem ég hyggst heimsækja og ég hlakka til þess að láta verða af fleiri heimsóknum.

Það eitt og sér að fara um kjördæmið, hitta íbúa og fá að ræða við þá landsins gagn og nauðsynjar er reynsla sem maður býr að hvernig sem niðurstaðan verður að kvöldi þess 11.11. Það ber þó að segja hverja sögu eins og hún er og auðvitað stefni ég einbeitt að því að ná því marki sem ég hef sett mér með þátttöku minni í komandi prófkjöri.  

100 ára afmæli

 Í dag var haldið upp á 100 ára afmæli Grunnskóla Mýrdalshrepps í Vík. Saga menntunar í Mýrdal er nokkuð lengri, en afmælisárið er miðað við árið 1906 en þá tók skóli til starfa 9.október og lauk kennsluáruni 22. apríl 1907. Fyrstu árin fór kennslan í Vík fram í góðtemplarahúsinu, 1910 var byggt skólahús sem með seinni tíma viðbyggingu er félagsheimilið Leikskálar.

Guðmundir Finnbogason magister ferðaðist um landið á vegum landsstjórnarinnar upp úr aldamótunum 1900 og kynnti sér ástand fræðslumála. Hann lýsti aðstöðu í húsinu svo: „Skólastofa, 1xbrxh = rúmfet. 17x17x9 = 2.601 rúmfet. 1 rúða á hjörum, sjaldan opnuð. Húsið er eign Goodtemplara og notað til allra funda; úr timbri, járnvarið allt, veggir óstoppaðir; í meðallagi vandað. Umhverfis sandur. Vindofn hitar illa. Langborð og baklausir bekkir. Húsið reist 1900" (Sunnlenskar byggðir VI, bls. 458).

Með mér á myndinni er Ólafur Pétursson frá Giljum.

Það var við hæfi að hátíðarhöld dagsins hófust í gamla skólahúsinu með ræðu Jóns Inga Einarssonar sem rifjaði upp atvik frá sinni skólastjóratíð, en hann starfaði bæði í gamla húsinu og því h úsi sem í dag hýsir starfsemi grunnskólans okkar. Frá Leikskálum var gengið til áframhaldandi hátíðarhalda í nýju og glæsilegu íþróttahúsi við grunnskólann. Nemendur settu góðan brag á hátíðina með söng og spili, auk þess sem skólanum bárust góðar gjafir og kveðjur. Kynntur var nýr skólasöngur, en það er í fyrsta skipti í hundrað ára sögu skólans sem hann eignast sinn söng. Anna Björnsdóttir kennari við skólann er höfundur lags og texta og eftir að gestir höfðu hlýtt á sönginn og sungið hann saman létu viðstaddir í ljós ánægju. Að lokum var boðið upp á veitingar að hætti foreldra. Yngsti nemandi skólans Jakobína Kristjánsdóttir sem fædd er 20.12.2000 og elsti fyrrverandi nemandinn sem viðstaddur var hátíðarhöldin, Ólafur Pétursson fæddur 12.06.1909 gengu fyrst að veisluborðinu.

Það hefur mikið vatn runnið til sjávar og stórstígar breytingar orðið í menntamálum okkar Íslendinga á liðinni öld. Mannauðurinn er auðlind sem flestir eru sammála um að sjálfsagt sé að virkja og nýta. Hver og einn er best til þess fallinn að virkja eigin auð, sjálfum sér og samfélaginu til hagsbóta. Í því sambandi er menntun í víðum skilningi þess orðs undirstaða. Við nemum bæði innan menntakerfisins og með því að lifa lífinu og takast á við hin margbreytinlegu viðfangsefni sem það færir okkur. Á síðustu árum hefur menntakerfi okkar breyst m.a. þannig að það þarf að mæta námsþörf einstaklinga frá bernsku og fram á háan aldur. Aðgangur að góðri menntun sem tekur tillit til þarfa og áhugasviðs einstaklinganna er ein besta leiðin til að gefa hverjum og einum tækifæri á að nýta og njóta vel þess sem í honum býr.

SKIPULAG HEILBRIGÐISÞJÓNUSTU

                           

Nú liggja fyrir drög að frumvarpi til laga um heilbrigðisþjónustu og eru þau aðgengileg á vef Heibrigðis- og tryggingamálaráðuneytisins. Drögin byggja á niðurstöðu nefndar sem ráðherra skipaði í október 2003. Nefndin hafði það hlutverk að endurskoða lög nr. 97/1990 um heilbrigðisþjónustu. Brýnt þótti að taka lögin til endurskoðunar í ljósi breytinga sem orðið hafa í heilbrigðisþjónustunni.

    

Í drögunum er sem fyrr mörkuð sú stefna að allir landsmenn eigi kost á fullkomnustu heilbrigðisþjónustu, sem á hverjum tíma eru tök á að veita til verndar andlegri, líkamlegri og félagslegri heilbrigði. Þær breytingartillögur sem koma fram eru m.a þær að skýrt er kveðið á um að heilbrigðisþjónusta sé ávallt veitt á viðeigandi þjónustustigi og að heilsugæslan sé að jafnaði fyrsti viðkomustaður sjúklinga.

     

Í þessu felst sú stefnumörkun að vægi heilsugæslunnar í heilbrigðisþjónustunni skuli aukast. Ekki kemur fram hvort verið sé að horfa til einhverskonar  tilvísanakerfis eða hvort talið er að með því að styrkja starfsemi heilsugæslunnar muni það leiða af sjálfu sér að hún verði almennt fyrsti viðkomustaður þeirra sem þurfa á heilbrigðisþjónustu að halda. Það er  ljóst að til að heilsugæslan verði sá hornsteinn sem stefnt er að verður að tryggja gott aðgengi að henni og stuttan biðtíma.

     

Ekki er með beinum hætti kveðið á um breytingar á rekstrarformi einstakra þátta þjónustunnar, þó er opnað fyrir þann möguleika að heilbrigðisstofnanir geti , með leyfi ráðherra,  samið við aðrar stofnanir eða heilbrigðisstarfsmenn um að veita ákveðna þætti þeirrar almennu heilbrigðisþjónustu sem þeim ber að veita. Einnig er kveðið á um heimild ráðherra til að bjóða út bæði rekstur og kaup á heilbrigðisþjónustu.

                     

                        ÁLYKTUN LANDSFUNDAR SJÁLFSTÆÐISFLOKKSINS

 Í ályktun síðasta landsfundar Sjálfstæðisflokksins um heilbrigðismál er lögð áhersla á að best fari á því að sveitarfélögin beri ábyrgð á nærþjónustu s.s. heilsugæslu og öldrunarþjónustu. Jafnframt er hvatt til efldrar heimahjúkrunar og heimaþjónustu svo aldraðir, fatlaðir og aðrir sem búa við skerta getu fái búið sjálfstætt með nauðsynlegri þjónustu svo lengi sem þeir kjósa.  Í ályktun landsfundarins er einnig lagt til að einkaaðilum, sjálfseignarstofnunum, líknarfélögum, og heilbrigðisstarfmönnum verði gefið færi á að taka að sér verkefni á sviði heilbrigðis- og velferðarþjónustu og kostir einstaklingsframtaks þannig nýttir í meira mæli á þessu sviði.

                               

                                      REYNSLA SVEITARFÉLAGA

Sveitarfélagið Hornafjörður hefur á grundvelli ákvæða um reynslusveitarfélög séð um rekstur Heilbrigðisstofnunar Suð-Austurlands um nokkurra ára skeið. Þjónusta við fatlaða er einnig á forræði sveitarfélagsins.  Reynsla Hornfirðinga af þessu fyrirkomulagi er í stórum dráttum góð. Heilbrigðisþjónusta í sveitarfélögum er tengd félagsþjónustunni og með samþættingu hefur tekist að veita aukna þjónustu á því stigi sem hentar hverjum einstaklingi. Auk stjórnenda Sveitarfélagsins Hornafjarðar hefur bæjarstjórn Akureyrar haft forræði þessara mála á sinni hendi. Stjórnendur annarra sveitarfélaga s.s. Vestmannaeyja hafa borið ábyrgð á þjónustu við fatlaða. Sömu sögu er að heyra frá þessum sveitarfélögum og frá Hornfirðingum. Þjónustan er heildstæðari og nýtist betur, þrátt fyrir það hefur helsti ásteytingarsteinninn verið það fjármagn sem fylgdi þjónustunni. Þetta er svipuð reynsla og frá því grunnskólarnir voru færðir á forræði sveitarfélaganna, þá jukust bæði kröfur og metnaður um að gera betur.

Með lögum nr.78/2003 voru m.a. gerðar þær breytingar á lögum um heilbrigðisþjónustu að stjórnir heilbrigðisstofnana voru lagðar niður. Þessar breytingar hafa orsakað það að bein aðkoma sveitar- og bæjarstjórna að stjórn og skipulagi heilbrigðisþjónustu heima í héraði er ekki lengur fyrir hendi. Helstu rökin fyrir þessum breytingum voru að rétt væri að fjármála- og stjórnunarleg ábyrgð væri á sömu hendi. Þau rök eru góð og gild, spurningin er hvaða hendi.

Samhliða væntanlegri umfjöllun Alþingis  þarf að fara fram almenn umræða um fyrirkomulag heilbrigðisþjónustunnar í landinu. Umræða á vettvangi bæjar-og sveitarstjórna er mikilvæg. Fyrir liggur að endurskoða þarf samninga um verkaskipti ríkis og sveitarfélaga. Velferðarþjónustan og það hvernig henni er best fyrirkomið er þar veigamikið málefni. Vanda þarf til verka og nýta þá þekkingu sem orðið hefur til í þeim sveitarfélögum sem tóku að sér tiltekin verkefni til reynslu.      

                                                                                  Grein birt í Glugganum 19.10.06   

Mörg tækifæri.

     Heilbrigðismál eru undirstöðumálaflokkur í hverju samfélagi og sá lagarammi sem um þau er settur, skiptir höfuðmáli við grunnskipulag og framkvæmd þjónustunnar. Mikilvægt er að kostur gefist  á fjölbreyttu rekstrarformi sem best þjónar þörfum fólksins í landinu og gefur því fólki sem þar starfar tækifæri á nýta frumkvæði sitt, þekkingu og krafta. Á vef Heilbrigðis-  og tryggingamálaráðuneytisins eru nú aðgengileg drög að frumvarpi til laga um heilbrigðisþjónustu.           

Samhliða því að við hugum að okkar innra kerfi og hvernig því verður best fyrirkomið eigum við að nýta þær aðstæður, þann kraft og þá þekkingu sem býr í íslensku heilbrigðiskerfi og sækja í auknum mæli á ný mið. Sú sókn er raunar þegar hafin og gott dæmi um það er sú starfsemi sem kennd er við Bláa lónið . Þar er fléttað saman auði náttúrunnar og mannauðnum og útkoman er eftirsótt þjónusta sem fólk af mörgu þjóðerni sækir í sér til heilsubótar. Möguleikar á þessu sviði liggja nánast við hvert fótmál.             

Sú hugmynd að tengja nýtingu náttúruauðlindanna, ósnertra sem beislaðra, þeirri aðstöðu, þjónustu, þekkingu og krafti sem býr innan heilbrigðiskerfisins er álitlegur kostur. Innan ferðaþjónustunnar blasa tækifærin á þessu sviði við hvort sem er í tengslum við fagfólk eða án slíkra tengsla og þá á öðrum forsendum.          

Í Suðurkjördæmi eru þrjár heilbrigðisstofnanir sem veita almenna sjúkrahúsþjónustu, þar eru skurðstofur og tilheyrandi stoðþjónusta. Þessar stofnanir eru í Reykjanesbæ, Vestmannaeyjum og  Árborg. Auk þess er vísir að slíkri þjónustu á Höfn. Nýta þarf  möguleika á að gera samninga við heilbrigðisstarfsmenn um aukna notkun allrar þessarar aðstöðu. Í liðnu samfélagi varnarliðsins á Keflavíkurflugvelli var rekið sjúkrahús sem nú bíður nýrra verkefna.           

Í þessu sambandi blasir við að auk hefðbundinnar aðstöðu innan stofnana eru sundlaugar, golfvellir, gönguleiðir, jökullinn, fjaran og fjallið kjörstaðir til andlegrar og líkamlegrar endurhæfingar.  Það er tækifæri til að sækja fram og markaðssetja íslenska heilbrigðisþjónustu erlendis. Það eflir þjónustuna faglega, fjárhagslega og sem atvinnuveg og gerir henni betur kleift að þjóna landsmönnum. 

Með menntun

 

Stúdentaráð Háskóla Íslands stóð í gær fyrir meðmælum undir yfirskriftinni Vér meðmælum öll. Þetta er góð tilbreyting frá því sem við eigum að venjast þegar menn vilja vekja athygli á málstað og/eða málefnum sem þeir berjast fyrir. Ég man í fljótu bragði ekki eftir öðrum meðmælagöngum að undanförnu. Það fer vel á því að þeir sem vilja berjast fyrir menntun og þar með virkjun mannauðsins nálgist viðfangsefnið á jákvæðum nótum og frumlegum.

Mannauðurinn er auðlind sem, ólíkt öðrum auðlindum, flestir eru sammála um að sjálfsagt og nauðsynlegt sé að virkja og nýta. Hver og einn er best til þess fallinn að virkja eigin auð, sjálfum sér og samfélaginu til hagsbóta. Í því sambandi er menntun, í víðum skilningi þess orðs, undirstaða.

Aðgangur að örvandi umhverfi og góðri menntun sem tekur tillit til þarfa og áhugasviðs einstaklinganna er ein besta leiðin til að gefa okkur tækifæri til að nýta eigin auð.

Stúdentar meðmæltu á Austurvelli

Að nýta og njóta

 Ég sá á vef Víkurfrétta að Hitaveita Suðurnesja og Ferðamálasamtök Suðurnesja hafa undirritað samning um verndun náttúru og fornra þjóðleiða á Reykjanesi.. Í fréttinni kemur fram að göngustígarnir sem um ræðir eru um 240 km langir auk Reykjavegarins sem er um 114 km. 

Hitaveita Suðurnesja skuldbindur sig til að fjármagna viðhald og endurbætur á þessum fornu gönguleiðum, sem sumar hafa verið notaðar allt frá landnámi.  Jafnframt er lögð á það áhersla að þar sem framkvæmda sé þörf skuli áhersla lögð á að umhverfisrask verði sem minnst og mannvirki utan þéttbýlis svo lítið áberandi sem kostur er.

Það fer vel á því að fyrirtæki í orkugeiranum sem byggja starfsemi sína á auðlindum náttúrunnar gangi fram fyrir skjöldu á þennan hátt.  

Mér sýnist hér lögð áhersla á mikilvægi þess að bæði megi nýta gæði nátúrunnar og njóta þeirra á marga vegu. . Þegar talað er um að nýta auðlindir náttúrunnar er almennt átt við það að orka hennar er beisluð svo við mennirnir getum notið hennar í formi betri aðstæðna og lífskjara. Við sem nú lifum þurfum að vanda okkur og tryggja að við rýrum ekki möguleika komandi kynslóða til hins sama.  

Flestir þekkja þá góðu tilfinningu sem fylgir því að njóta hreyfingar eða bara dvalar úti í náttúrunni og æ fleiri vilja nýta sér hana á þann hátt. Að vera einn með sjálfum sér og finna sig hluta af nátúrunni er ein mikilvæg birtingarmynd nýtingar. Það finna ekki síður þeir sem telja að vel geti farið saman skynsamleg nýting og verndun en þeir sem ganga hvað lengst gegn hverskonar beislun náttúruaflanna.

Ég hlakka til að ganga eftir stígnum á Reykjanesi og synda svo í volgu vatninu úr iðrum jarðar.

Menning og saga

 

Ég átti erindi í Meðalland. Þegar ég gekk um hús að Hnausum og stóð þar á hlaði fann ég sterkan andblæ liðinna tíma. Ferðaþjónusta er vaxandi atvinnugrein hér á landi og menning og saga landsins eru þar dýrmætar auðlindir. Mikill akur er óplægður í að gera þessa þætti aðgengilega og sýnilega þeim sem leið eiga um, tækifærin liggja víða. Að Hnausum er verið að byggja upp gömul bæjarhús. Það eru Byggðasafnið í Skógum, með Þórð Tómasson í broddi fylkingar, og bóndinn að Hnausum Vilhjálmur Eyjólfsson, f.1923, sem standa að þessu merka verkefni. Byrjað var á fjósinu sem er frá því fyrir Skaftárelda og einstakt hús í dag. Upphleðslu á fjósinu er lokið og gefur það glögga mynd af lífi og starfi fólks í sveit fyrr á öldum. Lágt er til lofts í fjósinu, enda voru menn þar bognir bæði við að gefa og mjólka og mikilvægt að nýta efnið og plássið vel. Fjósið var notað fram til ársins 1970. Yfir fjósinu er fjósbaðstofa, þar nýtti fólk ylinn frá kúnum og sýslaði og svaf. Eftir að önnur híbýli voru reist svaf gamalt fólk og sjúkt enn í baðstofunni. Vilhjálmur bóndi man eftir gömlum manni sem lést á fjósloftinu árið 1943. Á árum áður var algengt að skipbrotsmenn úr hinum tíðu ströndum við Suðurströndina nytu aðhlynningar í baðstofunni. Hér á efri myndinni erum við sýslumaður V-Skaftfellinga og Vilhjálmur fyrir utan fjósið. Á neðri myndinni sit ég á púkabitanum og ræði við lista hleðslumenn og smiði.

 

Smiðjan að Hnausum er elsta húsið, hún stendur yst gömlu húsanna og mun það fyrirkomulag hafa verið algengt vegna eldhættu. Vilhjálmur segir smiðjuna vera frá því um árið 1000. Á hlaðinu fannst fyrir nokkrum árum gamall brunnur sem nú hefur verið listilega hlaðinn upp. Að Hnausum mun hafa verið kirkja frá því um 1200 en ummmerki um hana eru horfin. Sr. Jón Jónsson sem kom prestur að Hnausum lét byggja þar stofu árið 1804. Stofan stendur á svipuðum slóðum og kirkjan og kirkjugarðurinn voru  forðum. Í þessari stofu sem nú er verið að byggja upp hélt málfræðingurinn Rasmus Christian Rask til um tíma á ferðum sínum um landið á árunum 1813-1815.

 

Það leynist mikil og merk saga á hlaðinu að Hnausum og þeir eru ófáir staðirnir sem eins er ástatt um. Hver og einn ætti að skoða sitt nánasta umhverfi og huga að hvort ekki leynast tækifæri til sóknar á þessu sviði.